Datingfraude: Van liefde naar nachtmerrie

Illustratie: Needpix

Het aantal mensen dat in Nederland slachtoffer wordt van datingfraude neemt toe. Dat kost hen niet alleen miljoenen euro’s, maar levert ook flink emotionele schade op. ‘Slachtoffers die voor veel geld het schip in zijn gegaan overwegen soms zelfmoord.’

‘Mijn geld was weg. Mijn liefde was weg. En ik voelde me ontzettend alleen. Ik ben twee weken lang alleen maar bezig geweest met overleven. Een voet vooruit, telkens opnieuw. En ik heb gehuild. Heel veel gehuild. Ik heb me nog nooit zo rot gevoeld.’ Hoewel het alweer vijf jaar geleden is, klinkt de boosheid nog altijd in de stem van Marlon van Dalen wanneer ze het over ‘Tom’ heeft. Begin 2014 verloor de Hilversumse via internet haar hart aan de breedgeschouderde en zilverharige Texaan. Maar ‘Tom Anderson’ bleek in werkelijkheid helemaal niet te bestaan. In plaats daarvan chatte en belde Marlon maandenlang met een Nigeriaanse bende, die haar met mooie praatjes en loze beloften 30.000 euro afhandig maakten.

Reden om aan te nemen dat Tom niet bestond had Marlon niet toen ze hem ontmoette op datingsite Lexa. ‘Heel veel succes had ik tot dat moment nog niet gehad met online dating. Maar met Tom klikte het wél. Hij vertelde dat hij in Amsterdam woonde. We hebben in die eerste weken uren met elkaar gemaild, geappt en gebeld. Met Valentijnsdag liet hij twee enorme boeketten met bloemen bezorgen, met wijn en bonbons. Ik dacht echt dat ik een hele leuke man had gevonden.’

Maar toch was er iets niet helemaal in de haak. Marlon en Tom spraken af elkaar in Amsterdam te ontmoeten. Tom kwam niet opdagen. Hij had zich ingeschreven voor een klus op een booreiland en moest daar op stel en sprong naartoe. Terwijl hij op dat booreiland zat had Tom plots financiële hulp nodig. ‘Tijdens een bezoek aan een pretpark was zijn dochter al haar spullen kwijtgeraakt. Vanaf het booreiland kon hij haar niet helpen. Hij vroeg of ik 3000 dollar kon overmaken voor zijn dochter. En zou dat later terugbetalen. Wat doe je dan, als je al weken contact met iemand waarmee het klikt? Dan wil je die persoon toch helpen?’

3,3 miljoen euro

In de maanden erna vroeg Tom steeds vaker om geld, telkens met de belofte het terug te betalen. Uiteindelijk sloot Marlon zelfs een lening af om haar man op afstand te steunen. Reden om aan te nemen dat hij loog had ze niet. De oplichters die zich voordeden als Tom stuurden haar zelfs een digitale kopie van een vervalst paspoort toe. Pas toen een vriendin haar wees op de zogenoemde 419-scams – oplichtingspraktijken waarbij criminelen zich voordoen als een rijkaard die belooft een enorme erfenis met je te delen als je een relatief klein bedrag overmaakt – gingen er alarmbellen af.

Het verhaal van Marlon is een schoolvoorbeeld van datingfraude, bevestigt de Fraudehelpdesk. ‘De fraudeurs doen zich vaak voor als rijke Brit of Amerikaan en stellen zich op als de ideale man’, zegt woordvoerder Tanya Wijngaarde. ‘Ze gedragen zich heel attent en vaak gaan er maanden overheen voordat ze voor de eerste keer om geld vragen. Dan gebeurt er plots iets heel ergs, waardoor ze per direct geld nodig hebben.’

De financiële schade kan volgens Wijngaarde enorm oplopen. ‘Er melden zich mensen bij ons die honderdduizend euro hebben overgemaakt, hun hypotheek hebben opgehoogd en zelfs het spaargeld van de kinderen hebben opgemaakt. De immateriële schade is vaak nog veel groter. Slachtoffers die voor veel geld het schip in zijn gegaan overwegen soms zelfmoord.’

Datingfraudeurs werken volgens de Fraudehelpdesk vooral vanuit West-Afrikaanse landen. Marlon is lang niet de enige Nederlander die in hun praktijken is gevallen. Het aantal meldingen van dit soort fraude loopt op. Waar de Fraudehelpdesk in 2017 nog 313 datingfraude-meldingen ontving, waren dat er in 2018 412. Van de melders maakten er 180 geld over naar een oplichter. Het totale schadebedrag bedroeg 3,3 miljoen euro. Dat is bijna twee keer zoveel als in 2017, toen 134 slachtoffers samen 1,7 miljoen euro kwijtraakten. In het eerste kwartaal van 2020 werd al 1,2 miljoen euro schade gemeld.

Vrouwen zijn net wat vaker slachtoffer dan mannen. Wijngaarde: ‘Datingfraudeurs richten zich voornamelijk op vrouwen die 45 jaar of ouder zijn. Jonge mannen en vrouwen zijn veel minder vaak doelwit. Niet omdat de kans op succes bij die doelgroep kleiner is, maar omdat ze over het algemeen minder geld hebben.’

Vatbaar voor lieve woordjes

Wie slachtoffer wordt van datingfraude ziet zijn geld doorgaans niet meer terug. Banken zien de transacties vaak als een geval ‘eigen schuld, dikke bult’, omdat slachtoffers de bedragen zelf overboeken. Daders oppakken en de schade op hen verhalen is in de praktijk ook lastig, met name vanwege het internationale aspect. De politie onderneemt wel actie, bevestigt woordvoerder Robbert Salome, maar het succes daarvan is wisselend. ‘Zeker met verdachten in het buitenland is iemand veroordeeld krijgen ingewikkeld. En er komen zoveel meldingen binnen van oplichting via internet dat we die onmogelijk allemaal kunnen oppakken.’

Bij datingfraude geldt dus doorgaans: geld overmaken is geld kwijt. Toch is dat financiële aspect voor de meeste slachtoffers niet het zwaarst. Waar oplichters bij mannelijke slachtoffers doorgaans inzetten op seks (ze beloven naaktfoto’s of spannende dates in ruil voor klinkende euro’s), spelen ze bij vrouwen vaker in op de behoefte aan liefde. Dat maakt datingfraude voor hen vaak een hele emotionele misdaad.

Jeannette van der Stouwe uit het Overijsselse Zwartsluis kan daarover meepraten. ‘Ik zat in 2011 niet lekker in mijn vel’, vertelt ze. ‘Tussen mij en mijn man ging het niet meer. Ik zat in een huwelijk waarin ik niet het gevoel had dat is gehoord werd. Op zo’n moment ben je heel vatbaar voor lieve, mooie woordjes. Zeker wanneer je de liefde buiten jezelf gaat zoeken.’

Die liefde dacht Jeannette gevonden te hebben toen ze een man ontmoette via het inmiddels ter ziele zijn sociale netwerk Hyves. Op vergelijkbare wijze als bij Marlon maakte de man – die tegen de norm in uit Nederland kwam – haar 2500 euro afhandig. ‘Het begon met een factuur van Wehkamp’, herinnert ze zich. ‘Hij had daar wat besteld en vroeg of ik dat kon voorschieten.’

Pas toen Jeannette – destijds 41 – de man op datingsites zag staan, merkte ze dat er iets niet klopte. Want wat deed hij daar nog nadat hij haar had ontmoet? Ze eiste haar geld terug en ontdekte met hulp van vrienden zijn echte identiteit. Toen ze hem onverwacht opzocht bij zijn voetbalclub kreeg ze haar geld terug. Nadat ze aangifte deed werd de man opgepakt door de politie.

‘Het geld terugkrijgen was fijn, maar de impact op de rest van mijn leven was groot’, zegt Jeannette acht jaar later. ‘Het heeft me mijn huwelijk gekost en ik heb me heel erg lang geschaamd. Mensen die zelf geen ervaring hebben met datingfraude schieten al snel in de kramp: “Hoe kon je zo dom zijn hier in te trappen?” Ik heb dat mezelf ook heel vaak afgevraagd. Pas later realiseer je jezelf hoe slim datingfraudeurs te werk gaan. Ze zorgen er door heel lief en charmant te doen op een moment waarop je op je kwetsbaarst bent dat je emotioneel afhankelijk van ze wordt. En daarna slaan ze toe.’

Als gevolg van de oplichting gleed Jeannette een depressie in. Pas vier jaar na de gebeurtenis kon ze zich over haar schaamte heenzetten en durfde ze over de gebeurtenis te praten. Via sociale media ontmoette ze een ander slachtoffer van dezelfde fraudeur, met wie ze vrienden werd.

Dat de schaamte onder slachtoffers groot is, ziet ook Slachtofferhulp Nederland. Slachtoffers wachten vaak lang voordat ze om hulp vragen. ‘En wanneer mensen uiteindelijk bij ons aankloppen zijn wij vaak de enige die hun verhaal weten’, zegt woordvoerder Jytte Reichert. ‘We adviseren slachtoffers altijd hun verhaal met anderen te delen. We zijn in maart van dit jaar ook begonnen met praatgroepen waar lotgenoten van datingfraude elkaar treffen. Die psychosociale hulp is voor de meeste slachtoffers een waardevolle aanvulling op de juridische en praktische hulp die we bieden.’

De schaamte voorbij

Steun van haar omgeving is ook wat Marlon er weer bovenop heeft geholpen. En ook zij kreeg haar geld tegen de verwachtingen in terug. De Bundesbank, de centrale bank van Duitsland, had de bedragen die ze op een Duitse bankrekening van haar oplichter stortte vastgehouden omdat de transacties verdacht oogden. ‘Daar was ik heel blij mee, maar mijn gevoel voor eigenwaarde was echt naar het nulpunt gezakt. De mensen in mijn directe omgeving hebben me gelukkig nooit het gevoel gegeven dat ze me dom vonden omdat ik voor de praatjes van een oplichter was gevallen. Het heeft ook niets met domheid te maken, denk ik. Het kan echt iedereen overkomen.’

Dit artikel verscheen eerder in